مدتی هست کتاب در کوی دوست ِ شاهرخ مسکوب را می خوانم، این کتاب را در زیرزمینی گوشه کنار میدان انقلاب پیدا کردم. کتاب چاپ اول است و مربوط به آبان ۵۷. اولین کتابیست که از شاهرخ مسکوب می خوانم. خواندن کتاب های چاپ اول احساس خاصی به آدم می دهد. احساسی شبیه دیدن عکس های قدیمی.

این کتاب سیرو سلوک عارفانه وعاشقانه شاهرخ مسکوب در باغ غزلیات حافظ است. خودش در پیش گفتار می گوید می خواسته در ابتدا رساله ای درباره رابطه سه گانه انسان جهان و خدا بنویسد اما چون شروع به نوشتن کرده دریافته بی آنکه بخواهد غزل های حافظ برایش تداعی می شود. پس از کمی مقاومت دفتر را می بندد و کوله بارش را جمع می کند تا به زیارت شاعری برود که او را طلبیده است.

مفاهیم مطرح شده در کتاب کمی سنگین است. باید چشم دل داشته باشی و قبل از ورود به این وادی عقل را به کنار بگذاری. پیش می آید که  مقصودِ بعضی قسمت ها را نمی فهمم با این حال خواندن عبارات و توصیفات بی نظیر مسکوب در خنکای سپیده دم  احساس شعفی وصف ناپذیر در من بوجود می آورد.

به گفته ی خود مسکوب، این کتاب “تنها یکی از روزن هاست که از خلال آن میتوان باغ خواجه شیراز را تماشایی کرد و ای بسا پرتوهای دیگر که می توان در فلک انداخت و ای بسا سیاحت های دیگر که می توان کرد.”

قسمتی از این کتاب را اینجا می آورم:

– چرایی چیزها پرسشی داتی است که از ژرفای پنهان روح سر می کشد و تا کنون آدمی را از آن گریزی نبوده است. «چیست این سقف بلند ساده بسیار نقش». میل به اختیار و اراده ی به دانستن همیشه ما را به آن سوی دانستن، به ظلمات معمایی می کشاند که از آن «هیچ دانا درجهان آگاه نیست» در اینجا عقل که حاصل و راهبر دانسته های ماست سرگشته می ماند.

– باری، آرزوی برون آمدن از خود، نجات از عالم خاکی و بنای عالم و آدمی دیگر در شهری پر از عاشقان فقط آرزوی حافظ ما نیست، پیام اوست او ما را به این دگرگونی عجیب-که تنها از برکت عشق شدنی است- فرا می خواند.

– چون درد چنگالش را در دلت فرو کرد و ریشه گرفت دیگر آدم بی دردی نیستی که نبینی و ندانی و خوش خوشان بگذری اما از برکت آن دوستی دیگر درد مالک وجود تو نیست و می توانی ناله دل زخمگین را زیر آواز لب های خندان پنهان کنی تا قول و غزلت چون شراب در جام روح خواننده بریزد. چه آسانی دشواری، به یاری نور تاریکی را بیان کردن و به شادی از غم سخن گفتن و دیگران را نیازردن! شوم بختی را در خود پنهان می داری و خنده همت بلند را نثار این و آن می کنی. نه برای آن که دیگران را نیازاری بلکه برای آنکه زیر بار خاطر آزرده ات از پا نیافتی.

پیش نوشت: پیش تر درباره کتاب بودن با دوربین مطالبی را منتشر کرده بودم. (+) و (+) این نوشته احساس من بعد از خواندن این کتاب است، به عنوان تمرین درس تسلط کلامی و در راستای مطالب قبلی دوست داشتم آن را اینجا هم بگذارم.

زمانی که این کتاب را مطالعه می کردم، متوجه شدم به روایت زندگی آدمهای مختلف در هر جایگاهی که باشند به شدت علاقه مندم. خواندن داستان زندگی آدمها برای من بسیار جذاب و تامل برانگیز است. البته این احساس نه از سر کنجکاوی بلکه به دلیل تجربه های مشابهیست که معتقدم در زندگی هر فرد به صورتی متفاوت جلوه می گند.

احساسِ کشش و علاقه من به شخصیت اصلیِ کتاب یعنی کاوه گلستان زمانی اوج گرفت که دریافتم او یک عکاس مستندنگار است و با دوربین عکاسیِ خود زندگی آدمها را روایت می کند.

دانستنِ همین نکته کافی بود تا من به عنوان کسی که میخواهد در آینده عکاسی را پیشه خود کند، آن چنان ذوق زده باشم که نتوانم کتاب را زمین بگذارم. از طرفی هم چون کتاب کم حجم بود می دانستم بعد از پایان رساندن آن احساس دلتنگی گریبانگیرم می شود. همین  امر سبب شد که سعی کردم بر احساساتم غلبه کنم و هر روز به مطالعه یک فصل کوتاه از آن پرداختم.

شخصیت اصلی کتاب که روایت زندگی او را از زبان دوستان و خانواده اش می خوانیم به ظاهر غایب است. (چون حدود ده سال پیش به دلیل انفجار مین در یک پروژه خبری در عراق کشته شده است) اما وقتی تمام کلمات کتاب درباره او هستند چگونه می توان وی را غایب خواند؟ چگونه می توان “شور زندگی کردن” که در رگ های خواننده اش تزریق می کند را نادیده انگاشت؟ این کتاب دنیای آرمان ها و رویاهای مرا بار دیگر به من یادآوری کرد و آینده ای که دوست دارم بدان دست یابم را برایم ترسیم کرد. وقتی این کتاب را می خواندم بی تاب بودم . بی تاب و بی قرار برای انجام کاری، عملی یا اثری در جهان که دیگران را بربیانگیزاند و چشم ها را باز کند. بتوانم آدمهایی را که فراموش شده‌اند نشان بدهم. بتوانم اثری بگذارم که آیندگان با دیدن آن خودِ‌فراموش شده شان را بازیابند.

تقریبا یک هفته ای می شود این کتاب را به پایان رساندم. با این حال اکنون که درباره ی آن می نویسم سرتاپا به جنب و جوش درآمده ام! این کتاب به ظاهر کوچک وکم‌حجم، اندیشه های مردی را روایت می کند که به ظنِ من اسارت برای او معنا نداشت. او اسیر تفکرات و قیدهای ذهنی خودش نبود. و همین امر او را از هم نسلان خود متمایز می‌کرد. این کتاب پنجره جدیدی از زندگی را به سویم گشود و من را بهتر از پیش به خودم شناساند.

درپایان جمله ای تاثیر گذار از کاوه گلستان را نقل می کنم:

“می توانی نگاه نکنی، می توانی مثل قاتل ها صورتت را بپوشانی اما جلو حقیقت را نمی توانی بگیری”

یک:

یکی دو روز پیش در طی اتفاقاتی که برایم افتاد تصمیم گرفتم یک هفته وبلاگنویسی را کنار بگذارم و در طی این مدت نوشته هایم را در پیش نویس ذخیره کنم. البته اتفاقات که می گویم بیشتر شامل درگیری های ذهنی و تردید های من است. تردیدهایی که این روزها بر این باورم پایان پذیر نیستند. چند وقت پیش یک نامه ی بلند بالا برای خودِ‌ ۱۵ ساله ام  نوشته بودم و دوست دارم جایی از آن را برای خودم اینجا تکرار کنم:

پری جانم

تردید هست، همیشه هست. و به قول دوستی این تردید ها تمام ناشدنی اند. چه ۱۵ ساله باشی، چه ۲۵ ساله باشی و چه ۳۷ ساله. همیشه تردید هست. بارها از خودت در مسیر زندگی می پرسی محیط چه قدر روی تو تاثیر می گذارد، بارها حساب کتاب می کنی، و از خودت می پرسی این عملی که درصدد انجامش هستی درست است؟ آیا به تو کمک می کند؟ راه را برایت باز می کند؟ تو را به مسیری که می خواهی هدایت می کند؟ و آیا این زمان که در آن هستی درست ترین زمان برای انجام این کار است؟ یا باید بیشتر صبر کنی؟

و من در این سن به تو می گویم تردید پایان ندارد. همیشه در هر انتخاب و اقدامی که انجام می دهی طعمِ گسِ تردید وجود دارد. شاید تنها یک تصویر مبهم از قله برای خودمان داشته باشیم اما ندانیم که چگونه باید به آن برسیم. گمان کنم اگر کوهنورد بودی این حرف مرا بهتر درک می کردی. به هرحال با ایستادن در دامنه و فقط فکر کردن نمی توانیم بهترین مسیر را پیدا کنیم. چه اینکه تا تجربه نکنیم از کجا می توانیم آن شاهراه را بیابیم؟ پری تجربه و تفکر باید توامان با هم باشد. هرکدام بدون وجود دیگری تو را از مسیرت دور می کند.

دو:

دیروز با دیدن وبسایت بهرام و خبر راه اندازی فروشگاهش نتوانستم  درباره فردی که او را از موفق ترین عکاس های ایرانی و اینستاگرامی میدانم مطلبی منتشر نکنم.(+) اما امروز به هیچ موضوعی فکر نکردم. و تصمیمم بر ننوشتن بود. اما در کمال تعجب متوجه شدم دلم برای وبلاگ نویسی نه تنها تنگ شده که از ننوشتن هم می ترسم.

قبلا هم اشاره کرده بودم نوشتن و به خصوص منتشر کردن یک مطلب نه تنها باعث تقویت مهارت در نویسندگی می شود بلکه راهی برای درست اندیشیدن هم هست. و من امروز فکر می کنم در این مساله وبلاگ نویسی کمک بسیاری به من کرده است. امروز از ننوشتن ترسیدم، از اینکه مبادا ننوشتن سبب شود این عادت فکر کردن را از دست بدهم و نسبت به اتفاقات و مطالعاتی که دارم بی تفاوت بشوم. فکر می کنم نوشتن یکی از راه هاییست که باعث می شود مطالعات روزانه ما در هر حوزه ای یک نتیجه و ثمره داشته باشد. و این ثمره نه تنها به خودمان در آینده کمک می کند بلکه ممکن است برای دیگران هم زمینه ای یا جرقه ای ایجاد کند. درواقع وبلاگ نویسی یک ارتباط زنجیروار از گذشته تا آینده برای ما ایجاد می کند که گاهی این زنجیره ی منحصر به فرد ما با زنجیره ی دیگران هم تلاقی پیدا می کند و گسترش می یابد. (یاد سیستم های پیچیده افتادم!)

سه:

امروز به این نتیجه رسیدم نوشتن واقعا قدرت می آورد، و از آن دسته مهارت هایی است که همزمان هم دستاورد دارد و هم احساس ارزشمندی را می افزاید.اگر کسی به من بگوید عزت نفسم پایین است قطعا به او می گویم وبلاگ نویسی را شروع کن.

چهار:

یک جمله ای دارد رابرت بنچلی که حتما آن را در کتاب قدرت نوشتن شاهین کلانتری خوانده اید:

“پانزده سال طول کشید تا بفهمم استعداد نوشتن ندارم اما دیگر نتوانستم این کار را رها کنم چون بیش از حد معروف شده بودم.”

من هم بعد از چهار ماه فهمیدم نمی توانم وبلاگ نویسی را رها کنم چون به آن عادت کردم.