شاید اشتباه نباشد که عکاسی را رسانه‌ای جاه‌طلب بدانیم! مگر چند رسانه‌ی دیگر هستند که پس از دو دهه از تولدشان تصمیم بگیرند فراتر از زمین و آدمیانش قدم برداشته و جهان را در همه ابعادش کشف کنند. پیشرفتِ تکنولوژیکِ عکاسی تنها وامدار تلاش های صنعتگران نیست. دانشمندان نیز سهم به خصوصی در این امر داشته اند. چه بسا که عکاسی برای آنها فرصتی را فراهم می‌کرد تا بتوانند آنچه که به آن دسترسی ندارند را ثبت کنند.
در قرن نوزدهم حضور یک عکاس زن در بریتانیا که فعالانه به کار عکاسی بپردازد به اندازه کافی عجیب می‌نمود، چه برسد به آن که آن عکاس در آثارش نگاهی فراتر از مسائل تکنیکی و کاربردی به رسانه‌ی عکاسی داشته باشد. با این وجود باید اظهار کرد که در کنار عکاسی چون نادار، کسی مثل جولیا مارگارت کمرون (Julia Margaret Cameron) هم بود که در سن ۴۸ سالگی به عکاسی روی آورد و آن را تا اواخر عمرش به طور جدی پیگیری کرد.
از من پرسیده بودند که چه کتاب‌هایی را برای مطالعه در حوزه عکاسی خوانده‌ام و پیشنهاد می‌کنم. در روزهای نزدیک نمایشگاه کتاب تصمیم گرفتم کتاب‌هایی که تا‌کنون مطالعه کرده‌ام و به نظرم برای عکاسان می‌تواند سودمند باشد را در یک لیست گردآوری کنم. امیدوارم برای کسانی که به عکاسی علاقه‌‌مندند این فهرست سودمند باشد. در ادامه چند نشر خوب را هم معرفی می‌کنم. چون رویکرد اصلی من نقد و نوشتن در زمینه مباحث نظری عکاسی است، بیشتر کتاب‌ها از این دسته هستند، اگر شما کتاب دیگری می‌شناسید، ممنون می‌شوم آن را در بخش نظرات معرفی کنید.
همان طور که پیش‌تر اشاره کردیم، در میانه‌ی قرن ۱۹ صنعت عکاسی پرتره میان مردم فراگیر شد و در آن دوره هر خانواده‌ای از هر قشری می‌توانست برای خودش پرتره‌ی خانوادگی داشته باشد. (+) با این حال، در آن زمان عکاسی پرتره بیش از آن که بخواهد یک فعالیت هنری شمرده شود، یک صنعت تجاری بود. پرتره‌های خانوادگی و کارت ویزیت‌های میانه‌ی قرن ۱۹ چندان از ارزش زیبایی‌شناختی بهره نبرده بودند. کمترین تلاشی برای زیبا حالت داده شدن سوژه‌ها صورت نمی‌گرفت و وقت چندانی برای پردازش آن صرف نمی‌شد.
در آن زمان عکاسی به نام گاسپار فلیکس تورناشُن مشهور به نادار به طور اتفاقی وارد این حرفه شد و توانست عکاسی پرتره را از یک ثبت مکانیکی سریع ارتقا دهد و حالات و ویژگی‌های سوژه را در عکس‌ها بازبنمایاند.
ادامه مطلب “پرتره‌های هنری نادار، گامی رو به جلو برای عکاسی پرتره”
همان طور که در قسمت‌های پیشین اشاره کردم، عکاسی با ورودش به جهان هنر، نقاشان را آشفته کرد. چرا که اکنون عکاسی می‌توانست ثبت دقیق‌تری از سوژه فراهم آورد. علاوه براین هم ارزان‌تر بود و هم در مدت زمان کوتاه‌تری نسبت به نقاشی انجام می‌شد. به همین دلیل بسیاری از مردم برای داشتن پرتره‌ای از خود به عکاسی هجوم آوردند.
ادامه مطلب “چگونه ژست متفکرانه به پرتره‌نگاری راه پیدا کرد؟”
اگر تا پیش از قرن نوزده تنها مردمان طبقه‌ی مرفه امکان سفارش دادن پرتره های فردی و خانوادگی را داشتند و می‌توانستند از نقاشان بخواهند که تصویرشان ثبت شود، حال با آمدن عکاسی این امکان در اختیار طبقه‌ی متوسط و پایین‌تر نیز قرار گرفت. اکنون هر کسی می‌توانست یک داگرئوتیپ از خودش و یا خانواده‌اش داشته باشد.
در ابتدای دهه‌ی ۴۰ قرن نوزده، تکنیک‌های عکاسی آن چنان پیشرفت نکرده بودند به همین دلیل داگر هرگز فکرش را هم نمی‌کرد که روزی بتوان با استفاده از فرآیندی که او کشف کرده بود، چندین هزار پرتره ثبت کرد. او به خاطر مدت زمان نوردهی بالا، چندان امیدی به فرآیندش نداشت و آن را ادامه نداد. با این حال شخص دیگری با نام فرانسیس آراگو (Franciois Arago) به پیشرفت تکنیک‌های عکاسی برای ثبت پرتره مردم امید داشت. چرا که نه عکاسی منظره و نه عکاسی طبیعت بی جان، هیچ کدام جادوی پرتره را نداشتند.
اولین بار که می‌خواستم درباره تاریخ عکاسی بنویسم، تفاوت میان این دو واژه توجهم را جلب کرد. آیا باید می‌نوشتم اختراع عکاسی یا کشف فرآیند عکاسی یا…؟ با این وجود توجهی نکردم و به این دلیل که در کتاب‌های داستان عکاسی و تاریخ عکاسی، واژه‌ی «اختراع» انتخاب شده بود، آن را برگزیدم.
امروز که برای نوشتن پست جدید، کتاب Photography: The Cultural of History از Mary Warner Marien را می‌خواندم، متوجه شدم در بخشی از این کتاب، نویسنده به تفاوت ظریف میان این دو کلمه اهمیت داده و درباره‌ی آنها توضیحاتی نوشته است. همین امر باعث شد که دقیق‌تر شوم و این پرسش برایم جدی‌تر شود:
تفاوت میان اختراع (Invention) و کشف (Discover) چیست و چه دلالت‌هایی به رسانه‌ی عکاسی دارد؟
در دهه‌ی ۴۰ میلادی، داگرئوتیپ و کالوتیپ نسبت به دیگر روش‌های تولید عکس، از همه فراگیرتر بودند. با این حال میان این دو روش نیز تفاوت‌هایی وجود داشت که سبب شد در کشورهای مختلف یکی بیشتر و دیگری کمتر مورد استفاده قرار بگیرد.
برای مثال داگرئوتیپ، در آمریکا از طرف مردم پذیرفته شد، حال آن که کالوتیپ به دلیل آن که تالبوت مخترع آن، بر داشتن حق انحصاری‌اش تأکید می‌کرد، چندان متداول نبود.
هرچند هر کدام از این روش‌ها مزایا و معایب خود را داشتند که در نهایت سبب شد افراد با انگیزه‌های منفاوت به آنها علاقه‌مند شوند. در این یادداشت می‌خواهیم مزیت‌ها و معایب هر کدام را بررسی کنیم.
پیش‌نوشت: این یادداشت دومین قسمت از سلسله مطالبیست که تصمیم دارم درباره تاریخ عکاسی بنویسم. با مراجعه به برگه‌ی تاریخ عکاسی می‌توانید قسمت‌های پیشین را مطالعه کنید.
****
اگرچه بعد از اختراع کمرا آبسکورا و کمرا لوسیدا، مدت زیادی طول نکشید تا فرآیند عکاسی کشف شود، اما با این وجود عکاسی یک مسیر چالش‌برانگیز و نفس‌گیر را طی کرد تا توانست در میان مردم رواج پیدا کند.
از این رو، لازم است این نکته را بدانیم که تنها یک نفر نبود که به کشف فرآیند عکاسی دست پیدا کرد ، بلکه افراد بسیاری، هر کدام به روش مخصوص خود در این مسیر گام برداشتند و در نهایت بنابر سرنوشت یا شانس قرعه به نام لویی داگر افتاد و او توانست امتیاز کشف عکاسی را از آنِ خود کند.
در ۱۹ آگوست ۱۸۳۹ فرآیند عکاسی توسط لویی داگر در انجمن انگلستان به طور عمومی معرفی شد. این زمان را که می‌توان نقطه عطفی در تاریخ هنر دانست، هنوز هم با نام روز جهانی عکاس در جهان از آن یاد می‌شود. اما آیا پیش از این عکاسی اختراع نشده بود؟
نکته‌ی جالب و حیرت‌انگیز آن است که فرآیندِ ثبت خود به خودیِ اشیا توسط نور از قرن‌ها پیش آغاز شده بود. هر چند آن زمان به این موضوع فکر نمی‌شد که روزی شخصی بتواند بدون دخالت دست، تصویری از طبیعت را طراحی کند.