از آنجایی که اینستاگرام یک شبکه اجتماعیست، وجه ارتباطی و شبکه‌ای بودنش بر سایر امکانات دیگری که در اختیار مخاطب قرار می‌دهد، مانند عکس دیدن، سایه می‌اندازد و نسبت به آن ارجحیت دارد. از این رو اغلب مردم به عنوان یک شبکه‌ی اجتماعی و محلی برای ارتباط با دیگران و جذب مخاطب به آن نگاه می‌کنند.

با این حال اینستاگرام در میان دیگر شبکه‌های اجتماعی به مکانی برای به اشتراک‌گذاری عکس شناخته شده است. در واقع اولین ایده‌‌ی آقای سیستروم همین بوده که عکس‌ها را به اشتراک بگذاریم و اوایل که اینستاگرام آمده بود مردم کمتر از متن یا کپشن در پست‌هایشان استفاده می‌کردند.

اینستاگرام در ابتدا برای من شبکه اجتماعی جذابی بود، اما رفته رفته علاقه‌ام به آن کمتر شد. این اتفاق دلایل مختلفی دارد که پیشتر به آن پرداخته‌ام.(+) این روزها وقتی وارد اینستاگرام می‌شوم چند پست پایین می‌آیم و یکی دو استوری می‌بینم، بعد خسته می‌شوم و آن را می‌بندم.

برای من که عکس دیدن از اولویت‌های روزمره‌ام محسوب می‌شود، ترک اینستاگرام راه حل چندان موثری به نظر نمی‌رسد. بیشتر عکاسان (ایرانی یا خارجی) در این شبکه فعال هستند و عکس‌هایی که در طول روز ثبت می‌کنند را اینجا بارگذاری می‌کنند. اگر سری به وب‌سایت عکاسان بزنید، متوجه می‌شوید که آنها تنها مجموعه عکس‌های ویژه و آثار درخشان‌شان را در وب‌سایت خود می‌گذارند.

بنابراین باید راهکاری برای دیدن عکس در اینستاگرام پیدا می‌کردم که حوصله‌ام پس از دیدن چند پست سر نرود و عکس‌های بیشتری ببینم.

راه حل پیشنهادی من احتمالن برای کسانی مناسب است که به قصد ارتباط‌‌های دوستانه در این شبکه فعالیت نمی‌کنند، افراد فعالِ بیشماری را در زمینهٔ تخصصی‌شان دنبال می‌کنند و فرصت چندانی هم برای دیدن پست‌ها ندارند.

و اما راهکار!

هر بار که وارد استریم خود شدید، از قسمت جستجو یک اکانت را انتخاب کرده و برای دیدن عکس/پست‌هایش وقت بگذارید.

برای مثال یکی از افرادی که من دنبال می‌کنم پیتر لیندبرگ، عکاس برجسته‌ایست که از سال ۲۰۱۴ وارد اینستاگرام شد و  تاکنون بی‌وقفه در این شبکه فعالیت می‌کند. پرتره‌های پر حسِ او را نمی‌توان در چند ثانیه دید، آنها آنقدر گیرا هستند که دوست داری ساعت‌ها نگاه‌شان کنی و از دریچه‌ی چشمانشان، عمق احساس‌شان را دریابی.

اکانت دیگری که دنبال می‌کنم، حرفه هنرمند است. حرفه هنرمند منظم به روز می‌شود و اگرچه برخی پست‌هایش آگهی هستند اما مطالعه آن آگهی‌ها برای من که به گالری‌گردی هم علاقه‌مندم مفیدند. بنابراین لازم است که متن آگهی‌ها و پوستر‌هایشان را با حوصله ببینم و بخوانم.

اندر فواید راهکار اینستاگرام‌ گردی من

یک: اولین امتیاز این روش، زمانیست که برای یک تفریح کوتاهِ روزمره صرف می‌کنیم. اینستاگرام‌گردی فعالیت ویژه‌ای محسوب نمی‌شود اما ما با این روش می‌توانیم از لحظات کوتاه‌مان هم بهره‌ی بیشتری ببریم.

دو: اصلی‌ترین مزیت آن، اجتناب از پراکنده دیدن و پراکنده خواندن است.  وقتی وارد استریم خود می‌شوید، پست‌های متفاوتی را از دوستانتان می‌بینید. میزان پراکندگی پست‌ها به افرادی که شما دنبال می‌کنید بستگی دارد. استریم شما می‌تواند پست هایی در یک راستا داشته باشد یا متنوع باشد.

با اینکه ترجیح من دنبال کردن عکاسان است، اما برخی از اکانت‌ها را تنها به خاطر جذابیتی که برایم دارند دنبال می‌کنم.

وقتی در استریم‌ ملغمه‌ای از پست‌های مختلف را داشته باشید، ذهنتان مدام از این سو به آن سو می‌پرد و در نتیجه خستگی ذهنی بیشتری را تجربه می‌کنید و لذت کمتری را می‌برید. یکی اعتراض می‌کند، یکی عکس شخصی‌اش می‌گذارد، یکی شما را از زندگی در کشورتان ناامید می‌کند، دیگری به شما انگیزه می‌دهد و به چالش دعوت می‌کند.

اما اگر در هر بار سر زدن به اینستاگرام، یک اکانت را دنبال کنیم و فرصت کوتاهی برای دیدن پست‌های جدید یا قدیمی او بگذاریم می‌توانیم نگاه او را در طول زمان دقیق‌تر بشناسیم و چنانکه اکانت مورد نظرمان در یک موضوع کار می‌کند، با فعالیت‌هایش آشنا شویم.

این کار شبیه دیدن مجموعه عکس می‌ماند. شما با نگاه یک شخص و طرز فکر او آشنا می‌شوید. یا اینکه در مورد یک موضوع موارد متعدد و متنوعی را بررسی می کنید و این کار باعث می‌شود انسجام ذهنی بیشتری را تجربه کنید.

در واقع اصلی‌ترین دلیل من برای به کارگیری این روش همین بود. فرض کنید شما اکانت عباس کیارستمی را دنبال می‌کنید. با سر زدن به آن، می‌توانید از رویدادهای مرتبط با او، شعر هایی که گفته بود، پشت صحنه‌ی فیلم‌هایش، مصاحبه‌هایش و موارد بیشماری دیگری را درباره‌ی ایشان بدانید. و همه‌ی این‌ها را نه در بازه‌های زمانی متفاوت، بلکه به طور پیوسته در یک پارت زمانی ببینید.  این کار باعث می‌شود کارهای عباس کیارستمی بیشتر در ذهنتان بماند و او را بهتر بشناسید.

سه: همان‌طور که اشاره کردم نه تنها با این روش زمان شما مدیریت شده و هدفمند می‌شود، بلکه از رویکرد اینستاگرام که سرعت را بر همه چیز برتر می‌داند دوری کرده و تأمل در دیدن و خواندن را هم تمرین می‌کنید.

مدتیست که عکس نمی‌گیرم یا اگر عکس بگیرم آن را به اشتراک نمی‌گذارم. این اتفاق دلایل زیادی دارد اما یکی از مهمترین‌شان این است که عکس گرفتن و فشردن شاتر راضی‌ام نمی‌کند. درواقع انتظارم از خودم بیشتر از آن چیزی است که این روزها در خودم می‌بینم.

شاید این پرسش که عکاسی واقعا یک هنر است یا نه امروز دیگر جایگاهی نداشته باشد. همه می‌دانیم که عکاسی یکی از شاخه‌های هنری است اما مشکل آن جاست که بسیاری از افرادی که خودآموز و یا با رفتن به کارگاه‌های عکاسی و خریدن تجهیزات وارد این شاخه از هنر می‌شوند به عکاسی به عنوان یک هنر نگاه نمی‌کنند.

در بسیاری از کلاس‌ها، کارگاه‌ها، کورس‌های عکاسی که در وب به وفور یافت می‌شود، چیزی از جنس تکنیک و قاعده به شخص می‌آموزند، حال آن‌که اگر به عکاسی بخواهیم به عنوان یک شاخهٔ هنری نگاه کنیم اولین شرط دید و نگاه هنرمندانه است.

در سخنرانی‌ای که از سوزان سونتاگ در شمارهٔ چهلم مجلهٔ حرفه هنرمند خواندم، آمده بود: مسئله‌ای که الان پیش روست این نیست که عکاسی هنر است یا نه، بلکه پرسش واقعی این است که اگر عکاسی هنر است و از نظر اجتماعی و جامعه شناختی پذیرفته شده است، آیا هنری شبیه سایر هنر‌هاست؟

به نظرم پرسش جالبی را سونتاگ مطرح کرده، این مشکل اساساً در ذات عکاسی نهفته است. دوربین در ابتدا به عنوان ابزاری برای ثبت واقعیات در نظر گرفته می‌شد و بعدها عکاسی وجه هنری خودش را بازیافت. فکر می‌کنم چنین سِیری برای هر کسی که تصمیم می‌گیرد به طور حرفه‌ای وارد عکاسی شود پیش می‌آید. در ابتدا شخص علاقه مند به ثبت روزمره است، حال با قرار دادن سوژه‌ها و موضوع در خطوط تقارن و یا ایجاد پرسپکتیو تصویری که نهایتاً ثبت می‌کند را رنگ و لعابی می‌بخشد، اما آیا هنر به چنین قواعدی محدود می‌شود؟ بدون شک خیر.

در تعریفی که برای هنر به طور عام می‌آید، گفته می شود هنرمند کسی است که آن چیزی که در درونش جریان دارد و به جز خودش کسی از آن آگاه نیست را به منصهٔ ظهور می‌رساند. حال آن‌که قطعاً چند قاعده و تکنیک در چنین ظرف بزرگی با نامِ هنر گم می‌شود.

عکاسی عمیقاَ با تکنولوژی گره خورده است و همین است که سبب بروز چنین تناقض‌هایی می‌شود. برای سایر هنرها اینگونه نیست یا به این شدت نیست.

برای مثال تعداد عکس‌هایی که یک شخص می‌تواند در یک روز ثبت کند بی‌شمار است، در حالی‌که در مورد نقاشی این‌گونه نیست. نقاش برای خلق یک اثر باید به درونی‌ترین و عمیق‌ترین قسمت وجودش سرک بکشد و خلق کند. اصولا خلق و آفرینش از درون فرد می جوشد اما برای عکاسی شما می‌توانید به راحتی با آن چیزی که بیرون و در جهان جریان دارد و دیده می‌شود یک عکس بسازید.

درواقع مسئله‌ای که این روزها مرا درگیر خودش کرده است همین وجه دوست‌نداشتنی عکاسی است. وجه‌ای که به فرد اجازه می‌دهد بدون مرز جهان را با یک دوربین به تسخیر خویش در بیاورد. وجه‌ای که امروزه اینستاگرام گواهِ آن است. در چند ثانیه عکس بگیر و به اشتراک بگذار. عکس تبدیل به کالایی می‌شود که اطلاعاتی از یک بخش از زمان و مکان در اختیار دیگران قرار می‌دهد و در واقع عکس‌ها بیشتر به یک منبع اطلاعاتی و یک منبع مصرفی تبدیل شده‌‌اند. یک نوع مصرف گرایی که از تکنولوژی و سرعت نشئت گرفته و مسیری است که پیش می‌رود.

نمی‌خواهم بحثی در مورد بد بودن یا خوب بودن تکنولوژی داشته باشم، به قول سونتاگ «عکاسی فرم هنری‌ای است که با تکنولوژی گره خورده» و انتظار چنین اتفاقی را هم می‌شد داشت.

در همین شماره از حرفه هنرمند و در همین سخنرانی و مصاحبه‌ای که در ادامه‌ آمده است، سوزان سونتاگ اشاره می‌کند که هنری کارتیه برسون در اواخر عمرش تصمیم گرفته بود بیشتر به نقاشی روی بیاورد و دلیلش را این گونه عنوان کرده که در طول زندگی اش با عکاسی «سریع دیدن» را پرورش داده و حال می‌خواهد آهسته دیدن را تجربه کند.

شاید اکنون این‌گونه فکر کنیم که برای آن‌که به عنوان یک هنر به عکاسی نگاه کنیم، لازم است وارد شاخه های سورئالیستی و فاین‌آرت شویم اما هنرمندانه دیدن محدود به یک شاخه خاص در عکاسی نمی‌شود. اصلِ اول عکاسی به عنوان یک هنر بصری، هنرمندانه دیدن است. و یک عکاس در جایگاه یک هنرمند در ابتدا باید هنرمندانه دیدن را یاد بگیرد.

البته من با سواد ناچیزی که دارم فکر می‌کنم که هنر چیزی نیست که بخواهیم به دیگری یاد بدهیم، چراکه هنر از درون هنرمند می‌جوشد و در واقع تجربه منحصر به فرد هنرمند است، اما قطعاَ کتاب‌ها و مطالعات افراد می‌تواند اثربخش باشد.

این روزها باید بیشتر درگیر مطالعه باشم و سواد بصری‌ام را افزایش دهم.

پینوشت: عکسی که در ابتدا می‌بینید را ادوارد واتسون از یک فلفل دلمه گرفته است.

مطلب مرتبط:  چرا اینستاگرام را دوست ندارم؟

بهرام حبیبی را خیلی وقت است که می شناسم. صفحه ی او را از همان ابتدا که وارد اینستاگرام شدم دنبال می کردم. تقریبا  سه سال پیش که ایسنتاگرام اجازه قاب غیر مربعی را به کاربرانش نمی داد. بهرام از جمله عکاسانیست که همیشه در حال حرکت هست، همیشه در حال بهتر شدن. همیشه نکته های کوچک زندگی اش را با تیزبینی می یابد و آن ها را در عکس هایش به تصویر می کشد.

دوست دارم داستان یکی از عکس هایش که در ذهنم ماندگار شده را برایتان بگویم.

یک روز بارانی که پادشاه فصل ها رنگ را به درختان چنار تهران پاشیده بود، هنگام قدم زدن در پارک پیرمردی را می بیند، چندثانیه نگاهش می کند و سپس از او عکس می گیرد. به پیش او می رود و با او هم صحبت می شود و می گوید ازش  عکس گرفته، پیرمرد خوشحال میشود و تشکر می کند و می رود. بعد از چند دقیقه پیش بهرام باز می گردد و می گوید پسرم امروز به من تلفن کرد و  تولدم را به من تبریک گفت. اصلا یادم نبود. امروز تولدم هست و شما از من عکس گرفتی.

به این احساس فکر می کنم که چه قدر آدم باید آن لحظه ذوق زده باشد، چه اتفاق خوبی که به قول بهرام می توانست نیافتد. می توانست عکسی نباشد و صحبتی نباشد. به قول بهرام: “اتفاقات خوب مثل دومینو می مونه، یک مهره رو اگر تکون بدی باعث اتفاقات خوبی میشی که زنجیروار حرکت می کنه و یقینا دوباره خیلی هاش می افته جلوی پای خودت.“

دوست داشتم این داستان را در ابتدا بگویم، چراکه به نظر من شناخت آدمها از این اتفاقات کوچک حاصل میشود. با این حال برای کامل شدن این مطلب اشاره کنم که بهرام مهندس عمران است و سبک و علاقه اصلی اش نمادهای شهریست. یک نگاه گذرا هم به عکس های صفحه اش بیاندازید متوجه میشوید او یک عکاس خلاق و تواناست. برای او ابزار مهم نیست چه با گوشی موبایل و چه با یک دوربین دیجیتال، عکس هایش در هر حالت آدم را چند دقیقه میخکوب می کند.

علاوه بر اینستاگرام یک کانال تلگرام هم دارد به نام Share The Joy ، که در آن موزیک های آرامش بخش و ناب را به اشتراک می گذارد. یک پوشه در لپ تاپم دارم و نامش را گذاشته ام: “به وقتِ‌آرامشِ‌اکنون” و بیشتر موزیک های کانالش را آنجا ذخیره می کنم. بسیاری از موزیک هایی که گهگاهی برای دوستانم می فرستم، از کانال بهرام انتخاب کردم.

امروز یک اتفاق خوب افتاد که بهانه نوشتن این مطلب شد. بهرام یک وبسایت ساخته است و اکنون آن جا هم می نویسد، از این اتفاق خیلی خوشحال شدم و همین شد که خواستم در باره عکاسی که قطعا در این مسیر از او یادگرفتم و لحظات آرامش‌بخشی را با عکس هایش و موزیک های بی نظیرش گذرانده ام، بنویسم. اکنون این لحظات خوب بیشتر شده و می توانم نوشته هایش را هم بخوانم.

علاوه بر این بهرام قصد دارد فروشگاهی هم برای پرینت عکس هایش در نظر بگیرد و این مرا بسیار شگفت زده کرده است. اگر نگویم اولین اما قطعا جزو اولین خریداران قاب برج میلادش خواهم بود. به باور من پرینت و چاپ یک عکس می تواند آن احساس نابی که با دیدن عکس داشته ایم، را همیشگی کند.

اینستاگرام بهرام حبیبی

کانال تلگرام Share The Joy

وبسایت بهرام

داستان دو عکس(+),(+)