در ۱۹ آگوست ۱۸۳۹ فرآیند عکاسی توسط لویی داگر در انجمن انگلستان به طور عمومی معرفی شد. این زمان را که می‌توان نقطه عطفی در تاریخ هنر دانست، هنوز هم با نام روز جهانی عکاس در جهان از آن یاد می‌شود. اما آیا پیش از این عکاسی اختراع نشده بود؟
نکته‌ی جالب و حیرت‌انگیز آن است که فرآیندِ ثبت خود به خودیِ اشیا توسط نور از قرن‌ها پیش آغاز شده بود. هر چند آن زمان به این موضوع فکر نمی‌شد که روزی شخصی بتواند بدون دخالت دست، تصویری از طبیعت را طراحی کند.
در سال ۱۴۳۵ قاعده پرسپکتیو خطی هندسی توسط آلبرتی کشف شد. او بر این عقیده بود که وقتی پرتوهای نور از شیئی ساطع می‌شوند در نوک یک هرم به چشم برخورد می‌کنند. از تلاقی این هرم با صفحه بوم نقاشی می‌توان تصویر را با پرسکپیتو صحیح در اختیار داشت. (۱)
این قاعده یک قرن بعد توسط دلاپورتا شبیه سازی شد و ابزاری به نام کمرا آبسکورا برای طراحان ساخته شد. با استفاده از این ابزار اکنون طراحان به راحتی می‌توانستند تصویر را ترسیم کنند. کمرا آبسکوراهای اولیه یک اتاقک تاریک بودند همراه با یک سوراخ ریز در آن که نور از سوراخ ریز عبور می‌کرد و تصویر شی را به صورت وارونه در پشت اتاقک ایجاد می‌شد.
این قاعده، ابتدایی‌ترین شکل تشکیل تصویر توسط نور را بیان می‌کند. حال اگر می‌شد آن تصویر را ثابت و پایدار کرد، بی‌آنکه دست طراح دخالتی در این موضوع داشته باشد، عکاسی اختراع می‌شد.
اما همین روند سال‌ها به طول انجامید. درواقع مشکل اختراع دوربین عکاسی این نبود که مردم قاعده‌ی دوربین و ساخت تصویر را نمی‌دانستند. در همان ابتدا هم کمرا آبسکوراها با استفاده از لنزها و عدسی‌ها پیشرفت زیادی کردند و برای نقاشان پرسپکتیوهای صحیح‌تر و بهتری را به ارمغان آوردند، اما همچنان آن مشکل اساسی مانع بزرگی بود.
در اوایل قرن هجدهم مردم متوجه شدند که نور می‌تواند ماهیت برخی چیزها را تغییر بدهد. در سال ۱۷۲۷ شولتز آزمایش‌هایی را انجام داد که این موضوع را تأیید می‌کرد. او یافته‌هایش را در آکادمی فیلسوفان طبیعت به ثبت رسانید.
در اواخر قرن هجدهم که چاپ سنگی اختراع شد، تقاضای زیادی برای چاپ و تولید تصاویر بوجود آمد. مردم به خصوص طبقه متوسط خواهان ثبت پرتره خود بودند. در سال ۱۸۰۷ کمرا لوسیدا اختراع شد که با استفاده از آن طراحان به آسانی تصویر مجازی که روی کاغذ افتاده بود را ترسیم می‌کردند. این ابزار قابل حمل بود و برای استفاده از آن کافی بود فرد در حد ابتدایی با اصول اولیه طراحی آشنا باشد.
با این حال همچنان افراد مبتدی بودند که آن توانایی اولیه برای طراحی را نداشتند. آن‌ها در آرزوی روشی بودند که قلم طبیعت بتواند تصویر را بر روی کاغذ ثبت کند، نه قلم خودشان. این است که از همین‌جا سودای ثبت خودبه‌خودی تصویر توسط نور در ذهن گذشتگان پدید آمد. و بدین ترتیب در قرن نوزده عکاسی می‌رفت که اختراع شود.
پینوشت: اگر نکته و یا اطلاعات بیشتری در این زمینه دارید، ممنون می‌شوم آن را در قسمت کامنت‌ها مطرح کنید.
(۱) آقایی، ع. پیرایی ونک، م. (۱۳۹۵، اسفند). بنیاد مابعدالطبیعی پیدایش فن پرسپکتیو خطی در نقاشی رنسانس. فصل‌نامه کیمیای هنر. شماره ۲۱
پیدایش فن پرسپکتیو خطی در نقاشی رنسانس (pdf)
اگر مایل به مطالعه بیشتر درباره تاریخ عکاسی هستید، یادداشت‌های زیر را پیشنهاد می‌کنم:
چرا دانستن تاریخ عکاسی مهم است؟ (نقشه راه مجموعه مطالب تاریخ عکاسی)
وقتی گرد تاریخ بر چهره‌ی عکاس می‌نشیند
ژانر منظره چگونه وارد دنیای عکاسی شد؟
درباره زندگی مردی که تاریخ عکاسی مدیون اوست
سلام
به زیبایی خواننده را با تاریخچه ای مختصر و مفید آشنا کردید.
برای من که لذت بخش و آموزنده بود.
پایدار بمانید.
سلام روزتون بخیر
ممنونم از لطف و محبتتون جناب معاشرتی عزیز. سپاس که زمانی رو به مطالعه این یادداشت اختصاص دادین. خوشحالم که تونسته مفید باشه.
زنده باشین.